Lenfatik sistemin belli bir taşıma kapasitesi vardır. Bu taşıma kapasitesinin üstünde lenfatik yük oluşumu sonucu subkutan dokuda (deri altı) özellikle protein ve su bakımından zengin anormal lenfatik yük birikmesine Lenfödem denir.

Lenfödem vücudun hangi bölgelerinde görülür ve nasıl seyreder?

Lenfödem baş, boyun, gövde, abdomen (karın), dış genital organlar, ekstremiteler (kollar ve bacaklar) ve iç organlarda görülebilir.

Lenfödem bazı hastalarda yavaş yavaş oluşurken bazı hastalarda çok hızlı seyredebilir.

Lenfödem hastalığı çoğu hastada özellikle kadınlarda meme cerrahisi sonrası ve radyoterapi sonrasına gelişir. Bunun yanısıra filariazis de (parazitler) lenfödeme sebep olmaktadır.

Lenfödem ilerleyici bir hastalıktır. Bu sebeple erken dönemde mutlaka tedavi edilmesi gerekir.

Yapılan araştırmalara göre her sekiz kadından birinde yaşamı boyunca meme kanseri gelişme riski olduğu saptanmıştır.

Lenfödem çeşitleri nelerdir?

1.Primer lenfödem

Primer lenfödem lenf sisteminin doğuştan veya kalıtsal olarak gelişen anomalisidir (displazi).

Bu anomaliler lenf sistemindeki kollektörlerin (damarların) sayısının az olması veya kollektörlerdeki kapakların yetersizliği sonucu oluşabilir ya da kollektörlerle beraber lenf nodüllerindeki sorunlardan kaynaklanabilmektedir. Bazı hastalarda lenfödem doğuştan semptom gösterirken bazı hastalarda daha ileriki yaşlarda ortaya çıkabilir.

Doğumda ortaya çıkan lenfödeme Milroy hastalığı denmektedir.

Ergenlik dönemi ve orta yaşta (35den küçük) ortaya çıkan lenfödeme Meige hastalığı denmektedir.

2.Sekonder lenfödem

Sekonder lenfödemde doğuştan bir sorun yoktur. Lenf sisteminin zorlanma veya hasarlanması sonucu ortaya çıkmaktadır. En sık görülen nedenleri arasında cerrahi girişim sonrası, radyasyon, enfeksiyon, tümörler, travma, hareketsizlik, kronik venöz yetmezlik sayılmaktadır.

Lenfödem evreleri nelerdir?

Latans Evre: Şişlik yoktur.

Lenfanjiopati: Azalmış taşıma kapasitesi vardır.Doku bütünlüğü normaldir.

Evre 1 (Reversible evre): Ödem oluşumu vardır ve yumuşaktır. (gode bırakır)Sekonder doku değişiklikleri yoktur, görsel bütünlük bozulmamıştır. Elevasyonla şişlik azalma gösterir.

Evre 2 (Spontan Reversible Evre): Lenfostatik fibrozis vardır. (Fibröz doku oluşumu)Doku sertleşmiştir. (gode oluşumu yoktur) Enfeksiyon atakları görülür.

Evre 3 (Lenfostatik Elefantiazis): Artmış doku değişiklikleri vardır.(papillomalar, fistüller, sisler vs)Hacimde ekstra artış vardır. Soku sertliği maksimumdadır.

Lenfödem hastalarında uygulanan tedavi yaklaşımları nelerdir ?

Lenfödem hastalığında tedaviye ne kadar erken başlanırsa sonuç o kadar etkili olur. Lenfödemin hangi evrede olduğu ve hastanın uyumu tedavi sürecinde çok önemlidir.

Tedavi süreci iki aşamadan oluşur. Birinci aşama yani Faz 1 yoğun faz olarak adlandırılıp kişinin lenfödemindeki şişliğin minimum seviyeye indirilmesi amaçlanır. Bu aşamada 4 komponent vardır. Bunlar manuel lenf drenajı, cilt bakımı, kompresyon bandajlaması ve egzersizdir. Bu dört komponent, Faz 1 de yoğun olarak yapılmalıdır ve kişinin şişliği minimum düzeye indirilmelidir. Bu aşamada hasta, doktor ve fizyoterapist beraber çalışmalıdır. Kişide oluşabilecek komplikasyonlara karşı doktorun belirlemiş olduğu tedavi yöntemi fizyoterapist tarafından uygulanır ve hastaya öğretilir. Bu süreç ne kadar iyi değerlendirilirse tedavide o kadar başarılı sonuç alınır.

Lenfödemde Tedavi süreci

Yoğun faz ( Faz 1 ) : Bu fazda hasta günlük olarak tedaviye alınır ve vücut bölümündeki şişlik indirilene kadar devam eder. Bu fazda mümkün olduğunca devamlılık çok önemlidir. Hasta günlük tedaviye alınmalı yani haftanın 5-6 günü kompleks boşaltıcı fizyoterapi yapılmalıdır.

Bu aşamada hastaya manuel lenf drenajı, kompresyon bandajı, cilt bakımı ve egzersiz yaptırılır. Bu aşamadaki en önemli noktalardan biri hastaya yapılan tedavi komponentlerinin öğretilmesidir. Hastanın öğreneceği en önemli şey hastanın kendi cilt bakımını yapması, badajlamanın öğretilmesi, egzersizleni düzenlemesi ve hastanın neleri mutlaka yapıp nelerden sakınması gerektiği öğretilir. Lenfödem hastalarında yoğun faz genel olarak üst ekstremite için 2-3 hafta sürerken alt ekstremite için 2-4 hafta kadar devam etmektedir. Tabi bu süreç hastaya, hastalığın evresine ve tedaviye başlama zamanına göre değişkenlik gösterebilir. Hastanın şişliği indirilip artık belli bir değere ulaştı ve daha fazla inme göstermiyorsa artık ikinci aşamaya geçilmesi uygundur.

Geliştirici ve Koruyucu Faz ( Faz 2 ) : Bu aşamada gündüzleri özel ölçüye göre üretilen bası giysisi giyilir geceleri ise bandajlama yapmaya devam edilir. Hastalar bazen geceleri kendileri bandajlama yapmakta zorlanabilir bunun içinde bandaj alternatifi giysiler önerilir fakat hiçbir yöntem bandajlama kadar etkili değildir. Faz 1’i hasta, doktor ve fizyoterapist beraber yürütürken Faz 2 hastanın sorumluluğundadır. Çünkü Faz 1 de hastaya tüm komponentler öğretilmiş ve Faz 2 de bunları kendisi yapması gerektiği anlatılmıştır. Unutulmamalıdır ki lenfödem ömür boyu devam eden bir hastalıktır ve kompleks boşaltıcı fizyoterapi hastanın hayatının bir parçası olmalıdır.