Fıtık ( Disk Fıtığı ) Nedir ?

İnsan omurgası vertebra adı verilen kemiklerden oluşur. Omurganın içerisindeki kanaldan omurilik geçer ve birçok seviyede vücudun ilgili bölgelerine yan sinir dalları verir. Her bir omur arasında bulunan ve omurları birbirine bağlayan yapıya disk adı verilir.Diskin görevi hareket açıklığı sağlamak ve omurga üzerine düşen yükü absorbe ( şok absorbe ) etmektir. Bu disklerin çeşitli sebeplerle yaralanmasıyla diskte taşma meydana gelir. Taşmanın olduğu seviyede omuriliğin kendisine yada verdiği sinir dallarına bası olmasıyla hastalık kendini belli eder. Bası olan sinirin uyardığı alanlarda güç kaybı , uyuşma , karıncalanma ve ağrı gibi semptomlar görülür. Genelde yük taşıyan ve hareketliliği fazla olan boyun ve bel bölgesinde fıtık oluşumu daha sık görülür.

Boyun Fıtığı Nasıl Oluşur ?

İki omur arasında bulunan diskler 2 kısımdan oluşur. Ortada daha yumuşak ve akışkan nucleus pulposus ve dışta daha sağlam ve merkezi çevreleyen anulus fibrosus bulunur.Herhangi bir zorlanma ve dejenerasyona bağlı diskte yırtılma meydana gelebilir. Bu da merkezdeki kısmın dışarıya fıtıklaşmasına sebep olur. Boyun bölgesi çok hareketli ve başın yükünü taşıyan bir bölge olduğu için yaralanmaya açıktır. Çevre kaslardaki güçsüzlükler, postüral bozukluklar, ani hareketler ve travma gibi durumlarda zaman içerisinde ya da aniden fıtık oluşabilir.

Boyun Fıtığında Risk Faktörleri

• Yaş : Yaş ilerledikçe disklerdeki dejenerasyon artar. Doku iyileşme ve yenilenme kapasitesi azalır.
• Genetik : Yapılan araştırmalarda aile öyküsünde boyun fıtığı olan kişilerde görülme sıklığı aile öyküsünde boyun fıtığı olmayan kişilere göre daha  fazladır.
• Fiziksel Aktivite Eksikliği : Omurga çevresi birçok kasla çevrilmiştir. Omurgaya binen yüke destek olurlar. Hareketsiz bir yaşam tarzı ile bu kaslar güçsüzleşir ve kısalır. Eklem hareketliliği azalır. Omurga pozisyonu bozulur. Düzenli egzersiz yapan kişilere göre sedanter kişilerin boyun fıtığı olma riski daha fazladır.
• Mesleki Faktörler : Özellikle masa başı bilgisayarda çalışan kişilerde yada şoförlerde boyun postürü giderek bozulur. Boyundaki doğal eğrilik azalır ve düzleşme meydana gelir. Çevre kaslar zayıflar ve fıtık oluşma riski artar.

Boyun Fıtığının Evreleri

• Bulging: Nukleus pulpozusun (merkez) anulus fibrozusa (çevre) doğru yer değiştirmesidir.
• Protrüzyon: Nukleus pulpozusun hasarlanan anulus fibrozus lifleri içine doğru yer değiştirmesidir. Anulus fibrozusun dış lifleri sağlamdır ve nukleus pulposus hala içeridedir.
• Ekstrüzyon: Nukleus pulpozusun spinal kanal içine doğru taşmasıdır. Anulus fibrozusun tüm lifleri yırtılmıştır.
• Sekestrasyon: Diskin koparak serbest halde spinal kanal içinde bulunmasıdır.

Boyun Fıtığının Belirtileri Nelerdir ?

Fıtığın olduğu segmente göre semptomların görüldüğü yerler değişir. Genellikle tek taraflı etkilenim olur.

• Ağrı: Boyun ve omuz başta olmak üzere bası olan sinirin uyarım alanlarında görülür. Özellikle tek taraflı kola ve parmak uçlarına kadar yayılabilir.
• Kuvvet Kaybı: Fıtığın sinire bası yapmasıyla zaman içerisinde kuvvet kaybı görülebilir. Sinirin kontrol ettiği kaslarda görülür. Genellikle omuz kol ve el hareketlerinde oluşur. Kolu yukarı kaldırma , çekme itme ve kavrama gibi hareketlerde bozukluk görülebilir.
• Uyuşma ve Karıncalanma: Bası altında kalan sinirin duyu aldığı alanlarda uyuşma ve karıncalanma görülebilir. Omuz bölgesinde kola ve parmaklara yayılır.
• Fonksiyon Kaybı: Motor ve duyu etkilenimi olduğu için hasta bazı hareketleri yapmakta güçlük çekebilir. Baş üstü aktivite , çekme , itme , kavrama gibi fonksiyonlar etkilenebilir.

Boyun Fıtığı Tanı ve Değerlendirmesi

Boyun bölgesindeki başka problemler fıtık ile benzer belirtiler gösterebilir. Boyun ağrılarının çoğu başka sebeplerden kaynaklanır. Özellikle omuz ve boyun çevresi kaslarında çok sık şekilde spazm oluştuğu için boyun fıtığı ile karıştırılabilir. Bu sebeple hastaya boyun fıtığı tanısı koymak için benzer hastalıklar elenmelidir. Hasta hikayesi alımı ve fiziki muayene ile tanı konulabilir. Fıtığın derecesini ve segmentini öğrenmek için özel testler uygulanır. Ayrıntılı değerlendirme için MRI , röntgen , BT görüntüleme yöntemleri kullanılır.

Boyun Fıtığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir ?

Hasta ayrıntılı olarak değerlendirildikten sonra cerrahiye ihtiyacı olup olmadığı belirlenir. Güncel yaklaşımda cerrahi son seçenek olarak tercih edilir. Kolda tamamen güç kaybı , kavrama kuvveti kaybı ile cisimleri elden düşürme , sürekli devam eden ağrı uyuşma ve karıncalanma gibi ilerlemiş vakalar dışında hastaların çoğunda fizik tedavi tercih edilir. Oluşan fıtığı vücut zaten iyileştirme eğilimindedir. Doğru uygulanan fizik tedavi ile iyileşme hızlanır. Ayrıca hasta hatalı ve doğru pozisyonları öğrenerek fıtığın artmasını ve durumun kötüleşmesini önler.

Boyun Fıtığında Kullanılan Fizik Tedavi Uygulamaları

• Manuel Terapi: Boyun bölgesine yapılan özel manevraları , masajları , manipülasyon ve mobilizasyon tekniklerini içerir. Manuel terapi sayesinde fıtığın sinire yaptığı bası azalır ve fıtık iyileşmesi hızlanır.
• Egzersiz: Fıtığın yönüne ve seviyesine göre egzersiz uygulanır. Sinir iyileşmesini artırıcı sinir mobilizasyon egzersizleri tercih edilebilir. Boyun bölgesinin esnekliği ve hareket açıklığını arttırıcı egzersizler uygulanır. Boyun bölgesi ve çevresi kasların zayıflığı omurlara binen yükü arttıracağı için bu bölgenin kuvvetli olması gerekir. Ayrıca fıtığın etkilediği alanlarda kuvvet ve esneklik kaybı olacağı için bu alanlara yönelik egzersiz de verilir.
• Elektro Fiziksel Ajanlar:  Fizik tedavi uygulamalarına  destek olarak ve semptomları azaltmak amacıyla elektro fiziksel ajanlar kullanılır.
• Kinezyolojik Bantlama: Fıtıktan dolayı boyun bölgesi kaslarında spazm oluşur. Hem spazmı azaltmak hem de bel kaslarına destek amacıyla kinezyolojik bantlama tekniği uygulanır.
• Aktivitelerin Düzenlenmesi ve Doğru Boyun Kullanımı Eğitimi: Boyun bölgesini zorlayacak ve fıtığı arttıracak hareketler konusunda bilgi verilir. Kişinin günlük yaşamında kullandığı aktiviteleri nasıl yapması gerektiği konusunda eğitim verilir. Özellikle masa başı çalışan kişlerde doğru oturma şekli, baş ve boyun pozisyonu hakkında bilgi verilir.

Boyun Fıtığı Cerrahisi Sonrası Fizik Tedavi

Yapılan araştırmalar boyun fıtığı cerrahisi sonrası en kısa sürede hastanın mobil olması ve fizik tedaviye başlaması gerektiğini göstermiştir. Cerrahi sonrası istirahat süresi ne kadar uzarsa hastanın iyileşme hızı o kadar azalır. Cerrahi sonrası fizik tedavi almayan ve egzersiz yapmayan bireylerde fıtığın tekrar etme riski çok yüksektir.

Cerrahi sonrasında protokole uygun şekilde yapılan fizik tedavi ve egzersizlerle hastanın kuvveti ve esnekliği arttırılır. Hastanın yapması ve yapmaması gerekenler konusunda eğitim verilir. Bu sayede hızlı bir şekilde iyileşme gerçekleşir ve hasta en kısa sürede günlük yaşamına döner.